Werkdruk & Werkstress bestaat uit:
werktempo
moeilijkheid
storingen
verminderde productiviteit
motivatieverlies
onvrede
lichamelijke en psychische klachten
functioneringsproblemen
ziekteverzuim
Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA)
Werkdruk & Werkstress bestaat uit:
werktempo
moeilijkheid
storingen
verminderde productiviteit
motivatieverlies
onvrede
lichamelijke en psychische klachten
functioneringsproblemen
ziekteverzuim
Werkdruk is aan de orde als er een onbalans is tussen de eisen die het werk stelt (werktempo, moeilijkheid, storingen) en de mogelijkheden die het werk biedt om aan die eisen te voldoen (eigen regelmogelijkheden, contactmogelijkheden, steun van collega’s). Ongeveer één op de drie werknemers heeft last van werkdruk. Bij werkdruk is de tijdsdruk een belangrijk element: te veel werk voor te weinig mensen, te veel pieken in het werk. Maar het is niet de enige factor. Het gaat ook om zaken als variatie in het werk, zelfstandigheid, invloed op het werk, storingen, goede planning, sociale steun. Niet iedere werknemer gaat hetzelfde om met werkdruk. Dat hangt bijvoorbeeld ook af van individuele kenmerken en de thuissituatie.
Overmatige werkdruk kan leiden tot werkstress Dat kan zich uiten in verminderde productiviteit, motivatieverlies, onvrede, lichamelijke en psychische klachten, functioneringsproblemen en ziekteverzuim. In het ergste geval kan het leiden tot overspannenheid of burn-out. Herstel en terugkeer op het werk kunnen dan een geruime tijd duren. Ruim een derde van het werkgebonden ziekteverzuim in Nederland wordt door werkstress veroorzaakt. Het is dus van belang om overmatige werkdruk tegen te gaan en klachten vroegtijdig te herkennen en te verhelpen.
Stress kan zich lichamelijk en geestelijk uiten: hoge bloeddruk, oververmoeidheid, slaapstoornissen, depressiviteit kunnen op werkstress duiden. Binnen een organisatie of bedrijf als geheel is stress te herkennen aan zaken als een geprikkelde sfeer, verhoogd ziekteverzuim, ruzies om niets of gehaastheid van medewerkers.
Lichamelijk | Emotioneel | Gedragsmatig | Gedachten |
Hoofdpijn | Ontevreden | Snel geiriteerd | Besluitloos |
Nek- of rugpijn | Prikkelbaar | Agressief | Piekeren |
Zweten | Onzeker | Meer roken en drinken | Concentratieproblemen |
Slecht slapen | Ongemotiveerd | Meer medicijngebruik | Verstrooid |
Maag- of darmklachten | Agressief | Geremd | Vergeetachtig |
Onrust | Desinteresse | Slecht presteren | Ongeinteresseerd |
Moe | Snel huilen | Cynisme | Van de hak op de tak springen |
Aankomen of afvallen | Wisselingen in stemmingen | Vaker ziekmelden | Niets afmaken |
Hartkloppingen | Opgejaagd | Isoleren van anderen | Prioriteiten verwarren |
Duizeligheid | Schuldgevoel | Kleine ongelukjes | Afwezig |
Meer informatie - Op www.arboportaal.nl vindt u uitgebreide informatie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ook over werkdruk .
Werkdruk wordt in de Arbowet geschaard onder het begrip Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA). In de regelgeving staat centraal dat een werkgever in de RI&E de PSA-risico’s onderzoekt en beoordeelt en in het plan van aanpak maatregelen opneemt om PSA te voorkomen of te beperken. Ook zal de werkgever voorlichting en onderricht moeten geven over de risico’s voor psychosociale arbeidsbelasting en over de preventieve maatregelen.
– Arbeidsomstandighedenwet, artikel 1 lid 3, onderdeel e en f:
e. psychosociale arbeidsbelasting: de factoren direct of indirect onderscheid met inbegrip van seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk, in de arbeidssituatie die stress teweeg brengen
f. stress: een toestand die als negatief ervaren lichamelijke, psychische of sociale gevolgen heeft.
– Arbeidsomstandighedenwet, artikel 3 lid 2:
de werkgever voert, binnen het algemeen arbeidsomstandighedenbeleid, een beleid gericht op voorkoming en indien dat niet mogelijk is beperking van psychosociale arbeidsbelasting.
– Arbeidsomstandighedenbesluit, artikel 2.15:
Maatregelen ter voorkoming of beperking van psychosociale arbeidsbelasting:
1. Indien werknemers worden of kunnen worden blootgesteld aan psychosociale arbeidsbelasting worden in het kader van de risico-inventarisatie en -evaluatie, bedoeld in artikel 5 van de wet, de risico’s ten aanzien van psychosociale arbeidsbelasting beoordeeld en worden in het plan van aanpak, bedoeld in artikel 5 van de wet, met inachtneming van de stand van de wetenschap maatregelen vastgesteld en uitgevoerd om psychosociale arbeidsbelasting te voorkomen of indien dat niet mogelijk is te beperken;
2. Aan werknemers die arbeid verrichten waarbij gevaar bestaat voor blootstelling aan psychosociale belasting wordt voorlichting en onderricht gegeven over de risico’s voor psychosociale arbeidsbelasting alsmede over de maatregelen die er op zijn gericht die belasting te voorkomen of te beperken.
De werkgever is op grond van de Arbowet verplicht een beleid te voeren dat er op gericht is werknemers te beschermen tegen psychosociale arbeidsbelasting, waaronder werkdruk. Als uit de RI&E blijkt dat werkdruk een reëel risico vormt in het bedrijf of in een bedrijfsonderdeel dient de werkgever de werkdruk te onderzoeken, als verdiepend onderzoek ofwel nadere inventarisatie bij de RI&E.
Meetinstrumenten
Er bestaan uiteenlopende meetinstrumenten om werkdruk te onderzoeken. Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden:
Individuele vragenlijsten
– Sneltest Werkdruk op www.fnv.nl
– 2 Verbeterchecks Werkdruk, opgenomen in de arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf, die ook voor andere sectoren bruikbaar zijn (zie www.gezondverbond.nl)
* Verbetercheck voor werknemers
* Verbetercheck voor leidinggevenden
Organisatiegerichte vragenlijsten
Inspectie SZW heeft een kort digitaal zelfinspectie-instrument opgesteld, waarmee een invuller kan nagaan of het bedrijf voldoet aan de wettelijke verplichtingen rondom werkdruk. Na het invullen volgen automatisch enkele aanbevelingen voor verbetermaatregelen die op uw situatie zijn toegesneden.
Klik hier voor de zelfinspectie “Werkdrukaanpak goed geregeld? “
Eén van de wettelijke verplichtingen is een verdiepend onderzoek naar werkdruk in het bedrijf. Daarvoor zijn er meerdere meetinstrumenten beschikbaar in de vorm van (digitale) enquête. Ze zijn alleen toepasbaar voor bedrijven met een omvang van zo’n 100 personeelsleden of meer. Kleinere bedrijven doen er verstandig aan om besprekingen over werkdruk in teams aan te gaan of om medewerkers voor zichzelf de bovengenoemde individuele vragenlijsten te laten invullen. Vervolgens kan men gezamenlijk de belangrijkste resultaten bespreken, bijvoorbeeld tijdens een werkoverleg.
Oplossingen worden gegeven volgens de Arbeidshygiënische strategie. Deze strategie is de algemeen erkende volgorde van maatregelen om gevaren weg te nemen en risico’s te beperken. Deze volgorde is:
Het zal per onderneming en per situatie verschillen welke oplossing het beste past. Wel moet, eventueel op termijn, worden gestreefd naar een oplossing zo dicht mogelijk bij de bron. Bij periodieke evaluaties kan worden beoordeeld of de gekozen oplossing nog steeds de beste oplossing is of dat gezocht moet worden naar alternatieven.
Werkdruk
Uit onderzoek van TNO is gebleken dat er met name in de confectie-industrie de werkdruk hoog ervaren wordt als de taakeisen hoog zijn en hier onvoldoende regelmogelijkheden tegenover staan. Dit geldt met name voor de grote bedrijven (20+) voor gordijnenateliers en in mindere mate de modische sector. Daarnaast komen werkdrukrisico’s voor bij medewerkers die werkzaam zijn in het magazijn/expeditie en medewerkers van de snij- en knipzaal. Voor al deze groepen geldt dat de taakeisen significant hoger zijn en dat er onvoldoende regelmogelijkheden (gebrek aan autonomie, contactmogelijkheden en/of organiserende taken) tegenover staan. Ook de informatievoorziening schiet bij de groepen vaak tekort en er worden meer problemen ervaren met de sfeer op het werk en leiding en collega’s.
Gebrek aan goede informatie gaat altijd ten koste van de kwaliteit van het werk en de beleving van de werkdruk. Ook neemt daardoor de druk op de onderlinge verhoudingen toe en werkt het conflicten in de hand. Door gebrek aan overleg kan ook een verminderde betrokkenheid bij de organisatie ontstaan. Een mogelijkheid om de informatiestroom te verbeteren is het voeren van periodiek werkoverleg.
Regelmogelijkheden heeft te maken met de vrijheid die werknemers hebben bij het bepalen van de inhoud, methode en tempo van hun werk. Bespreek hoe de regelmogelijkheden vergroot kunnen worden.
bijvoorbeeld door -waar mogelijk meer mogelijkheid te bieden tot:
In de sector is relatief gezien veel productiearbeid. Deze vorm van arbeid is vaak eentonig en vooral uitvoerend (er ontbrekende organiserende taken). Een mogelijke oplossing kan zijn het invoeren van taakroulatie.
Hoe meer afwisseling tussen de verschillende roulatietaken, des te gunstiger is het effect van roulatie. Houd rekening met de acceptatie van en weerstand bij taakroulatie van de medewerkers.
Lees meer
Indien de medewerkers de contactmogelijkheden te beperkt vindt kunt u denken aan de volgende oplossingen.
Lees meer
Door de piekbelasting op te vangen kunnen het werktempo en werkhoeveelheid (meer specifiek: de piekbelasting) direct verminderd worden. Een voorbeeld van het opvangen van piekbelasting is bijvoorbeeld de tijdelijke inzet van uitzendkrachten.
Objectieve cijfers geven de beste managementinformatie. Meet periodiek hoe hoog de werkdruk in een organisatie is. Dit kan bijvoorbeeld als onderdeel van medewerker-tevredenheidsonderzoek, PMO of een RI&E. Bedrijfsdelen die een hoge werkdruk ervaren kunnen dan meer gericht ondersteund worden. Deze oplossing is alleen geschikt voor bedrijven met een behoorlijke personeelsomvang. Voor bedrijven met minder personeel is het veel geschikter om per afdeling de resultaten van een individuele vragenlijst werkdruk met elkaar te bespreken en vervolgens de belangrijkste verbeterpunten voor de afdeling te formuleren.
Soms ervaart de medewerker een hoge werkdruk omdat hij/zij geen overzicht heeft over de activiteiten die nog uitgevoerd moeten worden. Het helpt dan om wat structuur aan te brengen, bijvoorbeeld door op een lijstje al de taken op te schrijven. Werk deze vervolgens één voor één af, en streep voltooide taken steeds weg. Dit laat niet alleen zien hoeveel er nog moet worden gedaan, maar laat ook zien wat er al gedaan is.
Zorg voor duidelijke taakomschrijvingen en verantwoordelijkheden want onzekerheid op dit terrein kan leiden tot stress.
Door tijdelijke taakverlichting wordt de werkbelasting verminderd. Het gaat hier om aanpassingen van het takenpakket, zodat dit beter past bij de eigen capaciteiten en interesses. Het is de kunst om met name die taken die veel energie vergen van een persoon (tijdelijk) elders onder te brengen.
De mate van plezier in het werk en werkmotivatie voor de medewerker wordt beïnvloed door verschillende aspecten van het werk, nl.:
Lees meer
Deze maatregel is bedoeld om werkstress bij individuele medewerkers aan te pakken en is bruikbaar wanneer werktempo en werkhoeveelheid en/of piekbelasting de oorzaken van werkstress zijn.
Veel (kantoor)personeel vindt het vervelend om steeds gestoord te worden als ze druk bezig zijn. Je kunt hierbij denken aan binnenkomende e-mail of collega’s die iets willen. Onderzoek heeft laten zien dat dit de werkdruk kan verhogen. Hoe kun je hier mee omgaan:
Lees meer
Zorg voor regelmatige pauzes, werkoverleg en schep ruimte voor werknemers om overmatige werkdruk aan te geven.
Wees attent op signalen die duiden op een te hoge werkdruk bij werknemers, zoals hieronder aangegeven:
Train leidinggevenden in het vroegtijdig signaleren van werkstress bij medewerkers en in het gericht aanspreken van hen.
Probeer als medewerker eens vaker ‘nee’ te zeggen tegen onredelijke verzoeken. Vertel op een rustige wijze waarom je bepaalde werkzaamheden of verzoeken niet wilt doen en ze onredelijk vindt, geef daarbij aan welk gevoel je erbij hebt. Maak duidelijk hoe je het graag anders zou willen hebben. Vraag de ander of hij zich kan voorstellen dat je je onprettig vindt en de werkzaamheden niet kunt of wilt uitvoeren op de gevraagde manier. Bespreek samen alternatieven.
Lees meer
Zit je veel achter een computer? Zorg dat je blijft bewegen! Neem bijvoorbeeld elk uur een korte pauze en strek dan de benen. Het is ook een goed idee om tijdens de pauze een frisse neus te halen. Dit is niet alleen goed voor het lichaam, maar helpt ook om de gedachten even op een rij te zetten, het werk te relativeren en om nieuwe oplossingen te zien.
Een mens is niet gebouwd om constant onder druk te werken. Let daarom op signalen van je lichaam. Krijg je moeite met slapen, denk je steeds over je werk, ben je onrustig en gehaast? Neem dan extra rust. Je lichaam geeft op die manier aan dat het de druk niet goed aankan. Werk vooral niet hard door, want voor je het weet loop je rond met een burnout of andere gezondheidsklachten. Om een indruk te krijgen hoe het zit met je eigen werkdruk kun je een vragenlijst invullen. Zie bijvoorbeeld:
“Werkdruk aanpakken in MKB”
Een goede planning van werkzaamheden kan erg belangrijk zijn. Het voortdurend onder tijdsdruk werken is niet prettig en vooral de race tegen deadlines is op termijn fnuikend. Sommige mensen moeten juist een stok achter de deur hebben op tot een goede prestatie te komen, maar als je de aanvang met je werkzaamheden te lang uitstelt dan lopen je groot gevaar dat je in tijdnood komt. Ook al heb je je zaken goed geregeld en georganiseerd je moet altijd rekening houden met verstoringen van buiten die je planning in de war kunnen sturen.
Collega’s en leidinggevenden zullen niet altijd zien dat een medewerker onder hoge werkdruk staat. Een medewerker moet dus op tijd aangeven dat hij/zij hulp nodig heeft. Wellicht kunnen collega’s taken overnemen en kan de leidinggevende evt. helpen om het werk beter te organiseren.