Wetgeving:
Op 26 juni 2013 heeft het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie een nieuwe richtlijn EMV bekrachtigd: richtlijn 2013/35/EU van 26 juni 2013 betreffende de minimumvoorschriften inzake gezondheid en veiligheid met betrekking tot de blootstelling van werknemers aan de risico’s van fysische agentia (elektromagnetische velden). De Richtlijn is één van de bijzondere richtlijnen die vallen onder de kaderrichtlijn voor de verbetering van de veiligheid en gezondheid van werknemers op het werk (89/391/EEG).
Wat is de aanleiding voor de nieuwe richtlijn?
De Richtlijn vervangt een eerdere richtlijn (2004/40/EG), die inmiddels is ingetrokken. Aanleiding voor de herziening van deze richtlijn waren het verwerken van nieuwe wetenschappelijke aanbevelingen en het garanderen van het gebruik van MRI-apparatuur in ziekenhuizen.
Hoe en wanneer wordt de richtlijn in Nederland ingevoerd?
De bepalingen in de richtlijn worden in Nederland opgenomen in het Arbobesluit. Het gewijzigde Arbobesluit zal op 1 juli 2016 van kracht worden. Vanaf die datum dienen werkgevers in Nederland dus te voldoen aan de bepalingen uit de Richtlijn. De bepalingen in het Arbobesluit worden gehandhaafd door de Inspectie SZW.
Gezondheidseffecten van elektromagnetische velden op de werkplek
Elektrische, magnetische en elektromagnetische velden (EMV) kunnen twee soorten effecten op het lichaam hebben. Bij frequenties tot 10 megahertz kunnen elektrische velden en stromen in het lichaam worden opgewekt, die zintuigen en zenuwstelsel kunnen prikkelen. Bij frequenties hoger dan 100 kilohertz kan opwarming van het lichaam optreden. Als de sterkte van EMV voldoende groot wordt, kan pijnlijke zenuwstimulatie, oververhitting of weefselschade optreden. Daarnaast kunnen EMV ook indirecte risico’s op de werkplek geven, die tot onveilige situaties kunnen leiden. Voorbeelden daarvan zijn contactstromen, vonkontladingen, projectielwerking van ferromagnetische voorwerpen of een schrikreactie ten gevolge van het zien van ‘lichtflitsjes’.
Bronnen van sterke EMV.
EMV die sterk genoeg zijn om de limieten in de Richtlijn te overschrijden komen alleen op bepaalde werkplekken voor. Uit eerder onderzoek is gebleken dat overschrijdingen van de limieten kunnen optreden bij lasapparatuur, medische apparatuur, inductieovens- en apparatuur, zendinstallaties, zware elektromagneten en installaties voor opwekking, transport en distributie van elektriciteit. In de kantooromgeving en bij elektrisch handgereedschap komen EMV met een sterkte hoger dan de limieten in de Richtlijn niet voor.
Verplichtingen van werkgevers?
Werkgevers dienen ervoor te zorgen dat werknemers beschermd zijn tegen de risico’s van directe en indirecte effecten van EMV. Bij de risico-inventarisatie en –evaluatie moet bijzondere aandacht worden besteed aan werknemers die mogelijk kwetsbaarder zijn voor de risico’s van EMV, met name dragers van medische implantaten zoals pacemakers en zwangere werknemers. Naast de risico-inventarisatie en -evaluatie moet de werkgever werknemers die aan EMV kunnen worden blootgesteld voorlichten over de risico’s, over mogelijke gezondheidseffecten en over veilige werkmethoden. Verder dient er gezondheidstoezicht plaats te vinden en medisch onderzoek te worden uitgevoerd als er onverhoopt gezondheidseffecten optreden door blootstelling aan EMV.
Blootstellingslimieten en actieniveaus
De Richtlijn bevat bijlagen met bindende limieten voor blootstelling van werknemers aan EMV. Deze ‘grenswaarden voor blootstelling’ zijn gebaseerd op twee soorten effecten van EMV op het lichaam. Voor frequenties van 1 hertz tot 10 megahertz zijn de grenswaarden gesteld in termen van de sterkte van de elektrische velden die EMV in het lichaam induceren. Deze zijn minder streng dan de grenswaarden in de oude richtlijn. Er zijn aparte grenswaarden voor statische magnetische velden. Voor EMV met frequenties tussen 100 kilohertz en 300 gigahertz zijn er grenswaarden voor effecten op de gezondheid door opwarming van het lichaam. Deze zijn vrijwel identiek aan de grenswaarden in de oude richtlijn. Het kwantificeren van de effecten van EMV in het lichaam vereist ingewikkelde rekenmethoden en computersimulaties. Uit de grenswaarden voor blootstelling zijn daarom actieniveaus afgeleid in termen van de sterkte van EMV buiten het lichaam, die direct gemeten kan worden. Als de actieniveaus worden overschreden, is dat een indicatie dat de grenswaarden mogelijk worden overschreden.

Beoordelen van risico’s
Voor nadere uitleg van de risico’s en de verplichtingen van werkgevers wordt een Europese praktijkgids ontwikkeld. Deze gids zal voorbeelden van risico-inventarisaties en -evaluaties in specifieke werkomgevingen bevatten.
Meer informatie over de nieuwe Richtlijn zal ook worden aangeboden via de website van het Arboportaal. Via deze website kan ook de tekst van de Richtlijn worden gedownload. Met voorlichtingsmateriaal dat dateert van vóór juli 2013 dient men voorzichtig om te gaan. Dergelijk voorlichtingsmateriaal kan verouderd zijn, bijvoorbeeld omdat het nog gebaseerd op is op de limieten en bepalingen in de oude richtlijn uit 2004.
